Nie wszyscy są świadomi, że każdy obywatel naszego kraju ma prawo uzyskać dostęp do informacji publicznej. Nie trzeba w tym celu pokazywać dokumentów ani tłumaczyć, z jakiego powodu te informacje są nam potrzebne. Każda instytucja publiczna, działająca na zasadzie jawności ma obowiązek udostępnić informacje jej dotyczące obywatelom na żądanie.
Instytucja publiczna – czyli taka, która realizuje obowiązki i zadania publiczne (czyli zadania władzy lokalnej czy państwowej) lub zarządza majątkiem publicznym (czyli własnością państwa lub danej lokalności).
Jawność i przejrzystość
Instytucją publiczną w tym rozumieniu jest każdy urząd gminy albo urząd miasta, urząd wojewódzki, starostwo powiatowe, sąd powszechny, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Narodowy Fundusz Zdrowia, szkoła publiczne, Naczelna Izba Aptekarska i wiele, wiele innych jednostek, organizacji, instytucji.
To wszystko są instytucje, które nie mogą odmówić obywatelowi dostępu do informacji dotyczących sposobu i zasad ich funkcjonowania ani finansowania.
Dlaczego? W skrócie dlatego, że w większości są to instytucje albo pochodzące z wyboru powszechnego, albo instytucje podległe takim jednostkom, a przede wszystkim – finansowane z pieniędzy publicznych, czyli pieniędzy nas wszystkich. Stąd w formułę działania mają wpisane jawność i przejrzystość poczynań.
Wniosek – duża dowolność
Aby złożyć wniosek, najlepiej być zalogowanym do elektronicznego, ogólnopolskiego systemu e-puap, ale niekoniecznie.
Po prostu trzeba złożyć wniosek pisemnie w odpowiednim urzędzie/instytucji, której dotyczy zapytanie. Można pisemnie, tradycyjną pocztą, można elektronicznie.
UWAGA! Nie ma jakiegoś formalnego, odgórnego wzorca wniosku. Poza tym, że musi być opatrzony danymi osoby, która pyta (i to tylko podstawowymi), jasnym oznaczeniem adresata, przejrzystym wyjaśnieniem, czego zapytanie dotyczy i w jakiej formie ma zostać podana odpowiedź:
* na skrzynkę ePUAP,
* na adres e-mail,
* pocztą tradycyjną,
* osobiście – w formie odbioru informacji lub wglądu do dokumentów w instytucji publicznej.
Zazwyczaj ta usługa nie jest płatna, ale urząd może jednak naliczyć opłaty jeśli na przykład informacja ma formę papierową, a ktoś koniecznie chce ją dostać w formie elektronicznej na płycie CD. Trzeba ją wtedy zeskanować i zapisać na płycie, a to może kosztować – i to właśnie jest koszt po stronie wnioskującego.
Termin – z reguły 14 dni
Do 14 dni od złożenia wniosku powinno się zostać poinformowanym, ile trzeba zapłacić. Wysokość opłaty nie będzie wyższa niż koszty, które poniesie instytucja.
Informację publiczną otrzymasz:
* od razu – jeśli urzędnik ma do niej bezpośredni dostęp, czyli może ją szybko przygotować,
* do 14 dni od złożenia wniosku – jeśli urzędnik potrzebuje czasu, żeby ją przygotować,
* do 2 miesięcy – jeśli urzędnik potrzebuje więcej czasu, żeby ją przygotować. Urzędnik ma wtedy obowiązek powiadomić o powodach opóźnienia i podać termin. Ma na to 14 dni od dnia, w którym złożysz wniosek.
Brak odpowiedzi? Skarga!
Jeśli tak się nie stanie, mamy prawo do wniesienia skargi. Także, jeśli uważamy, że informacja jest niepełna (choć tu urzędnicy niekoniecznie muszą się z nami zgodzić).
Skargę wnosimy do instytucji, której zadaliśmy pytanie, ale przy okazji także z odwołaniem do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Musi to być sąd właściwy dla województwa, w którym jest siedziba instytucji. Na przykład: jeśli siedziba instytucji jest Gorzowie Wielkopolskim, trzeba wybrać Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim.
Instytucja, do której kierujesz skargę, ma obowiązek przekazać twój wniosek do sądu.
Instytucja może odmówić ci udostępnienia informacji, których szukasz. Dostaniesz wtedy decyzję, w której poda ci powód odmowy. Jeśli się z nią nie zgodzisz – możesz się odwołać. Na decyzji znajdziesz informację, do kogo skierować odwołanie i w jakim czasie można to zrobić.
Informacja publiczna – czyli mogę pytać o wszystko
To, o co możesz zapytać powyższe instytucje, nazywamy informacją publiczną. Są to m.in. informacje o:
* organach władzy publicznej – w tym o ich statusie prawnym, organizacji, kompetencjach, majątku, osobach sprawujących w nich funkcje i ich kompetencjach;
* zasadach funkcjonowania organów władzy publicznej – w tym o sposobach załatwiania spraw, stanie przyjmowanych spraw i kolejności ich załatwiania, prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach;
* polityce władz – w tym o zamierzeniach, projektach aktów normatywnych, programach dotyczących realizacji zadań publicznych;
* danych publicznych – w tym dokumenty urzędowe, stanowiska w sprawach publicznych zajęte przez funkcjonariuszy publicznych, treść wystąpień i ocen dokonywanych przez organy władzy publicznej, informacja o stanie państwa;
* majątku publicznym.
Na mocy ustawy są jawne i dostępne posiedzenia kolegialnych organów władzy pochodzących z wyborów. Ustawa nakazuje sporządzać i udostępniać stenogramy lub protokoły z obrad. Ustawa definiuje ponadto pojęcie dokumentu urzędowego, który podlega upublicznianiu.
Informację przygotowano na podstawie: www.gov.pl oraz siecobywatelska.pl
